Gazlarda Basınç ve Toriçelli Deneyi

3)GAZLARDA BASINÇ
Hava hem dünya hem de içinde bulunan bütün varlıklara, moleküllerinin ağırlığı ve hareketi nedeniyle bir kuvvet uygular. Bu kuvvetin birim yüzey alanına düşen miktarına açık hava basıncı ya da atmosfer basıncı denir.Hava her cm2ye yaklaşık 10 N luk kuvvet uygular. Bir odayı düşünelim, odadaki camların hava basıncından dolayı kırılmamasının nedeni odanın içindeki basınç ile dış basıncın eşit olmasıdır. Eğer odanın içindeki havayı boşaltır ve içeri hava girmesini engellersek, odanın pencere camları kırılarak içeri dolar.
Gaz tanecikleri sürekli hareket halindedir. Bu nedenden dolayı gaz tanecikleri kapalı kabın duvarlarına çarparak bir basınç oluştururlar. Kapalı kaplarda gaz basıncı kabın her noktasında aynıdır.
Kapalı kaplardaki gazın basıncı manometrelerle ölçülür. Gazların basıncından bir çok alanda yararlanırız.

•  Gazlar yüksek basınca dayanıklı çelik kaplar içerisinde sıvılaştırılmış olarak depolanır. İhtiyaç duyulduğunda bu kapların vanaları açılır. Yüksek basınçtan kurtulan sıvı gaz hale geçer. Hastanelerde kullanılan oksijen tüpleri, evlerde kullandığımız LPG ve yangın söndürme tüpleri buna örnektir.
•  Pipetle süt, ayran, meyve suyu içerken atmosfer ve gaz basıncından faydalanırız.
•  Elektrikli süpürge havayı çekerek süpürge borusunun ucunda düşük basınç bölgesi oluşturur. Bu bölgedeki toz ve küçük parçalar düşük basınç bölgesi olan süpürge borusunun ucuna doğru kayar ve oradan borunun içine geçerek süpürgedeki toz torbasına gider

Toriçelli Deneyi

Deniz seviyesinde 00 C ta yaklaşık 1 m uzunluğundaki bir ucu kapalı cam borunun içi cıva ile doldurulur. Borunun açık ucu parmakla kapatılır ve borunun bu ucu cıva çanağına ters olarak batırılır. Parmak çekilince cıva seviyesinin bir miktar aşağı doğru düştüğü görülür.Bir cetvelle ölçüm yapıldığında civa seviyesinin 76cm olduğu görülür. Buna göre deniz seviyesinde açık hava basıncı 76 cmHg dır. Bu değer 1 atmosfer basınç denir.Cıva yerine su kullanılsa idi daha büyük cam boruya ihtiyaç olacaktır.(10,5 m)


Cam boruda sıvı yüksekliği;

•  Kullanılan sıvının cinsine,
•  Deneyin yapıldığı yere,
•  Cam borunun içindeki gazın basıncına bağlıdır.

Cam borudaki sıvı yüksekliği,

•  Cam borunun duruş biçimine,
•  Cam borunun şekline,
•  Cam borunun kalınlığına ya da inceliğine,
•  Sıvı (cıva) çanağındaki sıvı miktarına bağlı değildir.

Deniz seviyesinden yükseklere çıktıkça açık hava basıncı azalır. Örneğin bir balonu deniz seviyesinde
hafif şişirip dağa tırmanmaya başladığımızda,yükseklere çıktıkça balonun şiştiği görülür. Buda bize yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncının azaldığını gösterir.